Historiepenning Abraham Ortelius
Wereldwijde verzending mogelijk
- Herkomst
- Nederlanden
- Periode
- Ca. 1600
- Materiaal
- Palmhout
- Diameter
- 8.95 cm
- Literatuur
G. van Loon, Beschryving der Nederlandsche Historipenningen, deel I, Den Haag 1723, p. 514, 515.
D. Scheffer, 'Kleinplastische Holzporträts' in: Die Kunstkammer der Herzöge von Württemberg, Landesmuseum Württemberg, Stuttgart 2017, pp. 666 - 670.
Vragen over dit object?
Kies een van de onderstaande contactmogelijkheden:
Omschrijving
Bijzonder fijn gesneden en zeldzame palmhouten plaquette met afbeelding van Abraham Ortelius (1527-1598). De voorkant van de plaquette komt overeen met de bronzen overlijdenspenning, die in 1598 geslagen werd door Jacques Jonghelinck, ter nagedachtenis aan Ortelius. Zowel het Teylers Museum als het Rijksmuseum Amsterdam hebben een exemplaar van deze bronzen penning in hun bezit. Er bestaat een grote kans dat deze plaquette een voorstudie is voor de vervaardiging van de bronzen penning, gezien de overduidelijke gelijkenis. De achterkant van de palmhouten penning is glad. Aan de kopse kant van de hals staat het signatuur F.S., voor de nog niet bekende vervaardiger.
Hoogstwaarschijnlijk is dit portret een verzamelobject geweest, opgenomen in een kunstkamer of collectie. In het zestiende en zeventiende eeuwse Europa vulde verzamelaars (gegoede burgers en adel) hun kunstkamers met collecties van naturalia, artificialia, exotica en scientifica, aangejaagd en geïnspireerd door objecten afkomstig uit nieuwe werelden, wetenschappelijke en geografisch ontdekkingen, en een hernieuwde interesse in de oudheid. Daarbij waren penningen en munten gewilde verzamelobjecten, en gaven verwijzingen naar bekende verzamelaars de kunstkamer een extra dimensie: deze penning, met een afbeelding van beroemde cartograaf, geograaf én verzamelaar Abraham Ortelius, heeft dan ook zeer waarschijnlijk een plek gehad in een kunstkamer.
De Antwerpse Ortelius is voornamelijk bekend geworden om zijn publicatie van de eerste moderne wereldatlas, de Theatrum Orbis Terrarum, in 1570. Hij was de eerste die in een uniforme stijl een commerciële atlas drukte, die zowel uit kaart als tekst bestond. De Theatrum Orbis Terrarum werd een enorm succes en de opzet van Ortelius werd de standaard voor de wereldatlassen die na hem gepubliceerd werden. Naast deze geografische en cartografische werkzaamheden was Ortelius ook fervent verzamelaar van onder andere penningen en munten. In 1573 publiceerde hij Deorum dearumque capita: ex antiquis numismatibus Abrahami Ortelii geographi regis collectie, over zijn verzameling antieke munten. In de Beschryving der Nederlandsche Historipenningen uit 1723 staat er over de bronzen overlijdenspenning, gelijkend aan deze palmhouten plaquette, geschreven: ‘en zyne gedachtenis onder andere, als zynde een byzonder Liefhebber der penningen, ook op deezen gedenkpenning bewaard.’
Portretten van Ortelius werden verzameld voor kunstkamers, zoals te zien is op het schilderij ‘Kunst- en rariteitenkamer’ (1636) van Frans II Francken, in het Kunsthistorisches Museum Wien (inv. GG_1048). In de linkerhoek van de tafel staat daar een portret van Abraham Ortelius, te midden van een verzameling kunst, curiosa en munten. Op het schilderij, ook van Frans II Francken, ‘Interieur van een kunst- en rariteitenkabinet met Abraham Ortelius en Justus Lipsius’ (private collectie), is Ortelius zelfs zittend in een kunstkamer afgebeeld, in gesprek en discussie met de vermoedelijke eigenaar van de verzameling en humanist, historiograaf en filoloog Justus Lipsius.
Bronzen penningen met portret Ortelius:
- Rijksmuseum Amsterdam, inv. NV-VG-1-519
- Teylers Museum Haarlem, inv. TMNK 0042
Schilderijen Frans Francken (II) met afbeelding van Ortelius:
- Kunsthistorische Museum Wien, (inv. GG_1048)
- Private collection, 'Interior of a collectors cabinet with A. Ortelius en Justus Lipsius
