Hemel- en aardglobe, Gerard en Leonard Valk, gedateerd 1700
Wereldwijde verzending mogelijk
- Maker
- Gerard en Leonard Valk
- Herkomst
- Amsterdam
- Periode
- Gedateerd 1700
- Materiaal
- Papier, brons, Gezwart perenhout, eikenhout, gips
- Hoogte
- 46 cm
- Diameter
- 31 cm
- Literatuur
P. van der Krogt, Globi Neerlandici, The production of globes in the Low Countries, Utrecht 1993, pp. 299 - 329, 550 - 555.
Vragen over dit object?
Kies een van de onderstaande contactmogelijkheden:
Omschrijving
Deze bijzondere en zeldzame globes in originele stoel van eikenhout en gezwart perenhout met meridiaancirkel zijn beide gedateerd 1700 op het cartouche. De aardglobe is gesigneerd door Gerard Valk op het cartouche, de hemelglobe is vervaardigd door Gerard en Leonard Valk. Vader en zoon Valk behoorden tot de succesvolste globemakers van de achttiende eeuw, door zowel de verfijnde gravures als hun samenwerking met wetenschappers en astronomen waardoor hun globes de modernste ontdekkingen weergaven. De globes hebben een diameter van 31 cm, met ingekleurde gravures op papier bestaande uit twee sets van twaalf segmenten. Ze zijn op basis van de cartouches en de afgebeelde gebieden en sterrenbeelden te classificeren in de indeling van Peter van der Krogt als VAL II, T1 en VAL II, C2. De schaal is 1 op 41000000.
De hemelglobe is gebaseerd op de hemelkaarten uit de Uranographia van Johannes Hevelius, gepubliceerd in 1690. De grafische stijl van de sterrenbeelden, weergeven als mythische wezens en dieren, zijn gekopieerd uit deze atlas van Hevelius, met gravures van Carolus de La Haye, die zich baseerde op Andreas Stech. De sterrenbeelden zijn in het Latijn aangegeven, en de sterren worden op 6 groottes ingedeeld, zoals aangegeven op de kleine inscriptie tussen het sterrenbeeld Pavo en Corona Australis. Het centrale cartouche met titel op de hemelglobe leest:
‘Uranographia Coelum omne hic Complectens Illa pro ut aucta et ad annum 1700 Competum MAGNO ab HEVELIO correcta est; ita, ejus ex Protoypis, sua noviter haec Ectypa veris Astronomiae cultoribus exhibet et consecrat GER. et LEON. VALK. Amstelaedamensis. Cum Privilegio.’
(Uranographia, die de gehele hemel omvat, zoals deze voor het jaar 1700 door de grote Hevelius werd vergroot en gecorrigeerd. Aldus bieden Gerardus en Leonard Valk van Amsterdam van hun protoypen deze nieuwe gravures aan en dragen ze op aan de ware liefhebbers van de astronomie. Onder charter.)
Een tweede cartouche bevat advies voor de lezer:
‘MONITUM, Novis hisce Sphaeris, Novissimus, Ex praescriptione Lotharii Zum-Bach Med: Doct. Unus, et alter additus Horizon: Quorum Is, qui huic Caelesti singularis, Praeter Commu es atque Bissextilem, Ut exactior Luminarium indagetur Locus Ad Meridianum Amstelodamens., Plus, quam per Ducentos Annos, Suis Mensium Diebus Appositas Lunae Syzygias, Medio Tempore Medias, Ingeniosâ Methodô et eruit, et exhibet.’
(Let op. Aan deze nieuwe globes zijn toegevoegd een zeer nieuwe horizon volgens de aanwijzingen van Lotharius Zumbach, doctor in de geneeskunde, en nog een andere. Om een nauwkeuriger positie van de sterrenbeelden te bepalen ontlokt en toont een van deze, die voor de hemelglobe, de middelste syzygieën van de maan voor meer dan 200 jaren, met uitzondering van de gewone en bissextiele jaren, gerangschikt met hun dagen van de maanden volgens een ingenieuze methode aan de meridiaan van Amsterdam in de middelste tijd.)
De aardglobe heeft een, voor die tijd, zeer moderne kaart, zonder overbodige decoraties als schepen en zeemonsters. Karakteristiek voor de globes van Valk is het gedetailleerde netwerk van meridianen en parallellen. Sommige steden zijn met verguldsel gemarkeerd. De aardglobe, gedateerd 1700 op de koperplaat, is gebaseerd op de wereldkaart van Jacques Cassini uit 1696, aangevuld met contemporaine ontdekkingen zoals de invulling van de kust van Siberië. De kaart geeft een mooi beeld van de toen beschikbare kennis; zo bevindt zich tussen Amerika en Azië een groot gebied, aangeduid als ‘Terra Incognita Sive Terra Esonis’, zijn Papoea Nieuw Guinea en Australië aan elkaar verbonden, is Californië weergeven als een eiland westelijk van Amerika, is de noordkust van Canada niet ingevuld, ontbreekt het Antarctisch land en is de kust van Australië nog grotendeels onbekend. Ook de Kaspische Zee, die op latere globes van Valk als een uitgestrekt meer wordt weergegeven, is hier vierkant van vorm. Het centrale cartouche met titel leest:
‘Cosmotheore, Coelesti nostro Globo, Par; et plane Novus, Hic Terrestris ut existeret; Certo scias; Errore Veterum Sublato: Non tantum Utriusque Orbis Longitudines ac Latitudines, Per reiteratas Neotericorum Observationes, Hicce esse restitutas; Sed et nullum typis Emendatiorem prodiisse, Hoc igitur Novissimo tam diu fruere, Donec, sub Majori forma, Meo aere Alios excudam Gerardus Valck Calcographus Amstelaedami, Anno 1700, Cum privilegio.’
(Cosmotheore, u kunt er zeker van zijn dat deze aardglobe gelijk is aan onze hemelglobe, en geheel nieuw is en dat na het verwijderen van de fouten van de ouden, niet alleen de lengte- en breedtegraden van beide werelden zijn rechtgezet volgens de herhaalde waarneming van moderne geleerden, maar bovendien, dat er geen juistere versie is uitgegeven. Verheugt u daarom in deze nieuwste versie, totdat ik met mijn koper andere in groot formaat graveer. Gerard Valk, graveur, Amsterdam, 1700, met charter.)
Op de horizon van beide globes staat een uitvoerige kalender van de geleerde Lotharius Zumbach de Coesfelt. Deze kalender bestaat uit vier kalenders; drie voor de gewone jaren en één voor het schrikkeljaar. Op de horizon van de hemelglobe geeft Zumbach de Coesfelt in plaats van de heiligendagen, de stand van de nieuwe maan voor de meridiaan van Amsterdam. De stoelen zijn vervaardigd uit gezwart perenhout en eikenhout, de globe rust op een ronde gedraaide basis met vier balustervormige zuilen, op bolpootjes.
Gerard Valk (1652 - 1726) en zijn zoon Leonard (-- 1746) behoren tot de belangrijkste Amsterdamse globemakers van de 18e eeuw, met bijna een geheel monopolie op de markt in de eerste helft van de 18e eeuw. Valk, aanvankelijk graveur en kunsthandelaar, vestigde de firma in 1687 in Amsterdam en verhuisde in 1700 naar het pand waar voorheen de kaarten- en globesmaker Jodocus Hondius was gevestigd. In 1701 vroeg Gerard een vergunning aan voor het maken van globes en het Planetolabium, ontworpen door Lotharius Zumbach de Coesfelt, docent astronomie aan de Universiteit van Leiden. De Valks produceerden verschillende edities van aard- en hemelglobes. Rond 1711 trad Leonard Valk toe in de zaak en kwam zijn naam naast die van zijn vader op de cartouches van de globes te staan. Leonard nam de zaak over na de dood van zijn vader in 1726, en na zijn eigen dood in 1746 werd de firma geleid door Maria Valk, nicht en echtgenote van Gerard en zuster van Petrus.