Augsburg zakzonnewijzer, Theodor Müller
Wereldwijde verzending mogelijk
- Herkomst
- Augsburg
- Periode
- Ca. 1710-1779
- Materiaal
- Messing, glas, leer, zijde, papier
- Diameter
- 6.5 cm
- Literatuur
B. Chandler & C. Vincent, ‘A Sure Reckoning: Sundials of the 17th and 18th Centuries’, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 1967, 26:4, pp. 154-169.
I. Fabian, ‘Tragbare Sonnenuhren in Europa ab 1400’, Plus Lucis 2007, p. 46.
Vragen over dit object?
Kies een van de onderstaande contactmogelijkheden:
Omschrijving
Deze bijzondere messing zakzonnewijzer met kompas en originele lederen foedraal is vervaardigd in Augsburg door Ludwig Theodor Müller (1710-1779). De equatoriale zonnewijzer bestaat uit drie delen: een gegraveerde achthoekige basis, een scharnierende urenring met gnomon, en een scharnierende boog met verdeling in lengtegraden. In de achthoekige basis is een met glas afgedekte ruimte voor het kompas. Wanneer de kompasnaald naar het noorden wordt gericht, en de urenring met behulp van de gradenboog in de juiste hoek wordt gezet, kan de tijd worden afgelezen aan de slagschaduw van het gnomon. De uren en halve uren worden op de urenring aangegeven met Romeinse cijfers, met een verdeling van III tot XII (‘s ochtends) en I tot IX (‘s avonds), met 12 uur als middaguur onder in de ring. De achthoekige basis is gedecoreerd met geometrische gravures van sierlijk krullende bladeren, ruitjes en driehoeken. Op de bodem van het kompas is een kompasroos gegraveerd. De richtingen worden aangegeven met de letters O|C, S|E, O|R, M|E: Occidentalis, Septentriones, Orientalis, Meridianus.
Om de tijd op elke plek af te kunnen lezen, moet de urenring en het gnomon in de juiste hoek afgesteld worden. Daarvoor is de lengtegraad van de desbetreffende plek nodig. Op de achterkant van de zonnewijzer is daarom een lijst van twaalf steden, gevolgd door de lengtegraad, gegraveerd (Lissabon, Rome, Venetië, Wenen, München, Augsburg, Neurenberg, Regensburg, Praag, Riga, Moskou, Sint Petersburg, Stockholm). Boven de lijst staat ‘Elev Poli’, afkorting voor ‘Elevatio Poli’: de lengtegraad. Naast deze steden wordt er op de bijgevoegde originele gedrukte Duitse handleiding een uitgebreidere lijst gegeven van steden, van Amsterdam tot Adrianopolis, met bijbehorende breedtegraad. Zo kon de eigenaar in heel Europa en daarbuiten de zakzonnewijzer gebruiken, zolang de zon scheen. Het grootste deel van de genoemde steden is Duits. De handleiding, getiteld ‘Gebrauch dieses Compasses’, legt de gebruiker uit hoe de zonnewijzer gebruikt en ingesteld moet worden. De tekst is erg goed leesbaar, op twee beschadigingen op de vouwlijnen na. De handleiding sluit af met ‘Ludovicus Theodatus Müller, Compass-Macher und Mechanicus in Augsburg’. Op de achterkant van de zonnewijzer staan onder de lijst met steden de initialen van Müller gegraveerd: L.T.M. De equatoriale zakzonnewijzer werd in de 18e eeuw in Augsburg uitgevonden en geproduceerd.
Bij de zonnewijzer hoort een bijpassende originele achthoekige leren foedraal, gevoerd met blauw zijde. De gedrukte handleiding met de lengtegraden zit losjes gevouwen in dit foedraal, onder de zonnewijzer. De foedraal sluit met een haakje.
Vergelijkbare objecten:
