Mechanische equinoctiale zonnewijzer
Wereldwijde verzending mogelijk
- Herkomst
- Augsburg, Duitsland
- Periode
- Laat 17e eeuw
- Materiaal
- Zilver, Verguld messing, glas
- Signatuur
- Nicolaus Rugendas
- Hoogte
- 2.2 cm
- Breedte
- 6.9 cm
- Diepte
- 7 cm
- Literatuur
E. Zinner, Deutsche und Niederländische Astronomische Instrumente des 11. - 18. Jahrhunderts, München 1979, p. 494, 495.
G. Baptiste (ed.), Tijdmeting in Belgische verzamelingen, Brussel 1984, p. 93, cat. no 97.
M. Cowham, A dial in your poke, Dorset 2004, pp. 107 - 113.- Musea
Mechanische zonnewijzer, Nicolaus Rugendas; History of Science Museum, University of Oxford, inv. nr. 47102.
Vragen over dit object?
Kies een van de onderstaande contactmogelijkheden:
Omschrijving
Deze zeer verfijnde mechanische equinoctiale zakzonnewijzer is vervaardigd in Augsburg door Nicolaus Rugendas. De octagonale zonnewijzer is voorzien van een mechaniek waarmee de zonnewijzer automatische aangepast kan worden aan de juiste latitude. De gebruiker stelt de wijzer van de zilveren gradenring, die loopt van 0 tot 65 graden, aan de bovenkant van de zonnewijzer op de juiste latitude, aan de hand van de informatie die aan de onderkant van de zonnewijzer is gegraveerd. Door daarna op de knop te drukken springt de urenring automatisch naar de correcte positie. Daarna stelt men handmatig de gnomon omhoog. In de achthoekige gegraveerde basis is een met glas afgedekte ruimte voor het kompas. Wanneer de kompasnaald naar het noorden wordt gericht, en de urenring met behulp van de gradenring in de juiste hoek wordt gezet, kan de tijd worden afgelezen aan de slagschaduw van het gnomon. Tegenover de urenring, die zowel uren als halve uren aangeeft bevindt zich het schietlood, in een klapbaar frame. De gehele zonnewijzer rust op drie pootjes.
De richtingen op het kompas worden aangegeven met de letters O|C, S|E, O|R, M|E: Occidentalis, Septentriones, Orientalis, Meridianus. De achthoekige basis is gedecoreerd met gegraveerd krullend floraal werk, met rondom het kompas een ring van bladeren, en aan weerszijde van het kompas een zittende cherubijn met een mand vol fruit naast zich. Naast de gradenring staan de woorden GRADUS POLI. Op de achterkant van de zonnewijzer is een lijst opgenomen van steden met bijbehorende, oplopende, latitude zodat de eigenaar de zakzonnewijzer op meerdere plekken kon gebruiken, (Jeruzalem, Napels, Madrid, Rome, Constantinopel, Genua, Venetië, Trier, Galle, Offen , Wenen, Parijs, Salzburg, Straßburg, München, Heidelberg, Nürnberg, Regensburg, Frankfurt am Main, Praag, Mains, Keulen, Leipzig, Dresden, Londen, Berlijn, Amsterdam, Hamburg, Stettin, Kopenhagen en Stockholm). Onderaan deze lijst is de signatuur ‘Nicolaus Rugendas, Augspurg 48’.
Nicolaus Rugendas was deel van een prominent familie van klokkenmakers in Augsburg. Drie generaties - Nicolaus I (1585 - 1658), Nicolaus II (1619 - 1694), Nicolaus III (1665 - 1745) - specialiseerden zich zowel in klokken als in zonnewijzers en waren lid van het gilde. Van Nicolaus II zijn een aantal mechanische zonne- en maanwijzers overbleven, hoewel het niet volledig duidelijk is of een aantal van deze mechanische wijzers toe te schrijven zijn aan zijn vader.
